14/11/1387
بخش دوم / حجت‌الاسلام مفتح: آرمانهای انقلاب پابرجاست اما شیوه‌ها بسته به شرایط تغییر میکند
رسا ـ تجربه دین داری سیاست مدارانه را درطول این سی سال چگونه ارزیابی می کنید ؟
قطعا این تجربه با یک سری نقص هایی همراه بوده است یعنی اگر همین آقایانی که درحال حاضر دست اندرکارهستند با همین تجربه به اول انقلاب برمی گشتند شاید راه‌های دیگری را برای اداره امور کشور درپیش می گرفتند و دراین مسئله هیچ تردیدی نیست بالاخره انقلاب تجربه نو و جدیدی بود حتی حضرت امام هم دربعضی از موارد مانند ورود روحانیان به امور اجرایی برخلاف نظر قبلی فرمودند ما اشتباه کردیم و در شرایط جدید صلاح دیدند که امور را به روحانیت بسپارند؛ که این ناشی ازعظمت امام بود چون خیلی از افراد جرات نمی کنند به اشتباه خودشان اعتراف کنند.
خوب این براین اساس صورت گرفت که حضرت امام آن زمان تصمیمی را گرفته بودند و بعد ازمدتی به این مسئله پی برده بودند که تصمیمشان اشتباه بوده است در هر صورت مهم این است که ازاین تجربیاتی که درطول این سی سال به دست آمده استفاده شود و ما نخواهیم آزموده رابیازماییم چرا که ما راه‌هایی راطی کرده و درمواقعی دیده ایم اشتباه کرده ایم ولی این که بخواهیم همان راه را ادامه دهیم این غلط است خود حضرت امام این جرات راداشتند اما بعضی ازافراد دیگر شاید نخواسته‌اند یا زمینه اش نبوده یا چنین قدرتی را در خودشان احساس نکرده اند که به اشتباهاتشان اعتراف کنند نه این که قصد اشتباه داشته‌اند بلکه حجت درهمان زمان تمام بوده وعندالله هم مأجورهستند ولی الان فهمیده اند که آن تصمیم اشتباه بوده بنابراین ما باید از تجربیات گذشته نهایت استفاده را ببریم.
رسا ـ آیا ما دیگر امروزه در صدد تکرار اشتباهات نیستیم ؟
متاسفانه یکی ازمسائلی که خیلی عوام فریبانه مطرح می شود و یک تیغ دو دم به حساب می‌آید این است که میان آرمان های اصلی انقلاب وشیوه هائی که درزمان های مختلف برای اداره کشوراستفاده می شود فرقی گذاشته نشود .
به نظرمی رسد عده ای تلاش دارند شیوه‌های مدیریتی کشوررا که درهر زمانی بنا به مقتضیات همان زمان به کار گرفته شده، آرمانهای لایتغیر انقلاب معرفی کنند .
حضرت امام (ره) بعد از کشتار وحشیانه حجاج به دست حکومت عربستان سعودی فرمودند ما اگرازصدام بگذریم ازفهد نمی گذریم اما شما ملاحظه می فرمایید بعد ازآن اتفاق ما روابط نزدیکی را با عربستان برقرارکرده ایم که جا دارد این سئوال مطرح شود آیا برقرای روابط باعربستان خلاف فرمایش حضرت امام است؟! قطعا این گونه نیست چرا که تصمیم امام درآن زمان یک تاکتیک بود نه یک استراتژی تا این که نتوان آن راتغییر داد. امام درآن زمان بنابرشرایط موجود لازم دیدند چنین تصمیمی را اتخاذ نمایند اما درشرایط فعلی شرایط تغییرکرده است بنابراین باید میان آرمانهای انقلاب و شیوه‌ها تفاوت قائل شویم ولی متاسفانه کاری که درحال حاضر صورت می گیرد این است که آن تصمیمات اولیه انقلاب را که باید هم درآن زمان گرفته می شده است به عنوان تصمیماتی لایتغیر واین که این‌ها نظر امام است به جامعه معرفی می کنند ،البته آرمانهای انقلاب باید پابرجا بماند.
رسا ـ اشاره شما به کدام آرمان‌ها است؟
آرمانهای انقلاب همان است که براساس صحبت‌هایی که پیش ازانقلاب وماه‌های آغازین بعد از انقلاب از زبان تئوریسن های اصلی نهضت بیان شد؛همچنین اصولی که براساس آن مردم به خیابان‌ها ریختند وخون خود و بهترین عزیزانشان را به انقلاب هدیه کردند، قابل تغییرنیستند. که البته باید تشریح و بیان شود. در همین راستا چندی پیش آقای لاریجانی دربزرگداشت سالگرد شهید مفتح که با برخی حذفیات ازشبکه چهارم سیما پخش شد یک سلسله اصولی را از شخصیت هایی مانند شهید مفتح بهشتی ومطهری که ازشخصیت های محوری انقلاب بودند استخراج نمود که به نظرمن چنین کارهایی لازم به نظر می رسد.
رسا ـ فضای نقد وانتقاد تا چه اندازه درجامعه نهادینه شده؟ حد ومرز انتقاد سازنده را چه چیزهایی می دانید ؟
به طورعمومی دربحث های انتقادی نکته ای را که باید در نظر گرفت این است که باید مراقب بود تا به اساس حکومت صدمه ای وارد نشود لذا باید دراین مورد با حفظ حرمت وارد شد البته این بدان معنی نیست که نباید انتقاد کنیم خیر؛ منتها درمقولاتی که عرض کردم باید از راه خودش وارد شد ؛دربحث نظریه قدرت مبحث مهمی که وجود دارد این است که آیا قدرت ذاتا فساد آوراست یا انباشته شدن قدرت دریک جا فساد آورخواهد بود که با توجه به آیه شریفه 34 سوره نمل که می فرماید قَالَتْ إِنَّ الْمُلُوکَ إِذَا دَخَلُوا قَرْیَةً أَفْسَدُوهَا وَجَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِهَا أَذِلَّةً وَکَذَلِکَ یَفْعَلُونَ «پادشاهان چون به شهرى درآیند، آن را تباه و عزیزانش را خوار مى گردانند، و این گونه مى کنند» همه قدرتمندان درمعرض فساد هستند چون الف ولام بر سر ملوک آمده که جمع است وافاده عموم می نماید یعنی همه زمام داران درمعرض فساد هستند بنابراین باید مهارقدرت وجود داشته باشد حتی خداوند متعال دررابطه با پیامبران خود دیدگاه‌های نظارتی بسیارشدیدی دارد چنان چه دررابطه با پیامبراکرم (ص) می فرماید اگر حرفهایی راکه نباید به ما نسبت دهد نسبت دهد رگ گردن او رامی زنیم . درجهان غرب هم درقرن های شانزدهم وهفدهم میلادی این بحث مطرح بوده است که با چه شیوه هایی می توان این قدرت را کنترل کرد بعضی ها دموکراسی را راه حل این موضوع می دانند بعضی ها تفکیک قوا را بهترین راه حل می دانند بعضی ها زمان مند بودن قدرت را به گونه ای که قدرت را برای همیشه به کسی واگذارنکنیم یا بعضی گسترش مطبوعات واحزاب را بهترین راه می دانند. درهرصورت قدرت فساد آور است ولی باید به این نکته هم توجه داشت که انتقاد باید منصفانه باشد.
رسا ـ انتقاد منصفانه، دقیقا چگونه انتقادی است؟
منصفانه یعنی هم جهات مثبت و هم جهات منفی درنظر گرفته شود. بهترین نمونه انتقاد همین دفاعیات دانشگاهی از پایان نامه‌ها است که وقتی استاد می خواهد ازپایان نامه‌ای انتقاد کند اول جهات مثبت آن را می گوید وبعد از آن یکی یکی نقاط منفی را متذکرمی شود لذا ما دررابطه با هر صاحب قدرتی اول باید نقاط مثبت ر ابازگو کنیم وبعد به نکات منفی بپردازیم واین نکته را هم باید درنظرداشته باشیم که هیچ صاحب قدرتی ازاین که ازاو انتقاد شود خوشحال نخواهد شد وطبیعی هم این است که ازانتقاد ناراحت شود مگراین که خیلی خود ساخته باشد.
رسا ـ تأثیر انقلاب اسلامی بر مسائل و مدارس فقهی چه بوده است؟
اگر شما واقعیت خارجی ر امی گویید که الان اتفاق افتاده ودرحوزه جریان دارد ما خیلی تفاوتی را مشاهده نمی کنیم ومباحثی که دردروس خارج ما جریان دارد همان مباحث قبل ازانقلاب است که البته توجیه خاص خودش را دارد. ما زمانی که خدمت آیت الله شبیری زنجانی مباحث فقهی را می گذراندیم برخی از طلاب این مسئله را مطرح کردند که بعضی ازبحث ها ثمره خاصی ندارد ایشان فرمودند دردرس خارج طلبه می خواهد فقیه بشود وباید شیوه بحث واستفاده از منابع را بیاموزد بنابراین باید مباحثی مطرح شود که اقوال وآیات وروایت بیشتر درآن مورد بحث قرار گرفته است چرا که طلبه راکارآزموده تر خواهد کرد .این نکته آیت الله زنجانی دقیق وقابل تامل است .
رسا ـ آیا نیازی به این تحول نبوده یا باید تحولی صورت می گرفته ولی صورت نگرفته است؟
برای خود حضرت امام (ره) بعد از انقلاب این امکان حاصل نشد که بخواهند دروس حوزوی را داشته باشند. ولی اگر ما دروس خارج حوزه را به معنای آموزشی آن نگاه کنیم که باید فقیه تربیت بشود نیاز به تحول نبوده است ولی باید فارغ التحصیلان حوزه رابه سمتی سوق داد که مباحث به روز وتازه فقهی را مطرح نمایند .
رسا ـ اوایل انقلاب عده ای تا کید داشتند روحانیت نباید وارد امورات اجرایی کشورشود، با گذشت سی سال ازانقلاب اسلامی، شما چه قضاوتی از این تجربه دارید؟
بله همان طور که اشاره شد حضرت امام وبسیاری از بزرگان من جمله شهیدان مفتح ومطهری چنین اعتقادی داشتند ولی عده ای هم درمقابل اعتقاد داشتند باید کاراجرایی انجام داد به نظر می‌رسد شرایط آن زمان ایجاب می کرد حضرت امام اجازه دهند روحانیت وارد امور اجرایی کشورشوند البته اجازه حضرت امام به معنی پذیرفتن این مطلب نبوده بلکه شاید ازروی ناچاری بوده است یعنی ایشان دیده بودند بعد ازبرکناری دولت موقت وبه شهادت رسیدن بسیاری ازیاران انقلاب ، ما دیگر فرد غیر روحانی که صلاحیت به عهده گرفتن پست‌های مهمی همچون ریاست جمهوری ر اداشته باشند نداریم ولی به نظر من مطلب مهم آن است که بالاخره روحانی یا غیر روحانی اگر کسی توان مدیریتی دارد باید جلو بیاید ولباس هم مانع از این کار نشود مهم تخصص وتوان مدیریتی است .
اما درهرصورت درمسائل اجرایی یک سری ضعف هایی دیده می شود واگر این ضعف ها به یک فرد روحانی منتسب شود شاید خیلی زیبنده نباشد.
رسا ـ ورود روحانیت به احزاب وگروه‌های سیاسی را چگونه می بینید؟
ما دراین رابطه از همان اول انقلاب با دو نظریه مواجه بوده ایم عده ای موافق با حزب گرایی درروحانیت بوده اند مانند شهید بهشتی، مقام معظم رهبری وآقای هاشمی رفسنجانی وعده ای هم مانند شهید مفتح شهید مطهری وآقای مهدوی کنی مخالف بودند.
بعد از شهادت شهید مطهری دست نوشته هایی را از ایشان به دست آوردند که به چاپ هم رسیده؛ ایشان قراربوده این مطالب را با حضرت امام مطرح نمایند یکی از این مطالب که دردست نوشته ها موجود است گوش زد نمودن خطر حزب گرایی برای روحانیت است. خوب آن موقع حزب جمهوری اسلامی فعالیت می کرد وشهید بهشتی هم درراس آن قرارداشت البته آن ها هم برای خودشان دلایلی داشتند . درهرحال این که طلاب برای بینش سیاسی لازم باشد وارد حزب یا گروه خاصی شوند من چنین توصیه ای نمی کنم طلبه باید درجریان همه مسائل سیاسی کشورازریز ودرشت باشد اما این که بخواهد زیرپرچم کسی سینه بزند وآخرت خو د را تباه کند چنین کاری صحیح نیست درهمان اوایل انقلاب ودردعوای حزب جمهوری با بنی‌صدر یادم می آید شهید بهشتی به عنوان دبیرکل حزب جمهوری اسلامی در ماجرای نوار دکتر آیت هیچ گونه اظهار نظری نکردند ودلیلشان هم این بود که باید گذاشت دعواها فروکش کند تا بعدازآن بتوان قضاوت کرد چه کسی حق می گوید وچه کسی ناحق است .
رسا ـ ما پس ازانقلاب چگونه از ظرفیت‌ها برای ترویج مباحث دینی وفرهنگی بهره بردیم؟
انصافا بایستی گفت ما نتوانسته‌ایم استفاده چندانی ازاین ظرفیت ها بکنیم که اگربخواهیم این مسئله را ریشه یابی کنیم جای بحث دارد. پیش ازانقلاب ما می گفتیم اگریک ساعت ازبرنامه های رادیو را به ما بدهند چه کارهایی که انجام نخواهیم داد ولی درحال حاضر که تمامی امکانات موجود درصدا وسیما دراختیار ما قرار دارد چه کاری توانسته ایم انجام دهیم ؟ من روزی به معاون وقت شهرستان‌ها در صدا وسیما که به قم آمده بود گفتم اگرامام زمان (عج) درزمان ما ظهور فرمودند و امکاناتی مثل ماهواره های گوناگون و ... به دست ما افتاد چگونه می خواهیم برنامه های خود را ازطریق رسانه به جهان ارائه نمایم؟ با توجّه به تمدّن الکترونیکی که در حال گسترش است جهان در حال تغییر می باشد. بنابراین ما باید با توجه به این که دربیست سال آینده با چه جامعه ای مواجه هستیم برنامه ریزی کنیم واگرچنین دیدی نداشته باشیم همین می شود که ما بعد از گذشت سی سال ازانقلاب نتوانسته ایم آن گونه که باید وشاید ازامکانات موجود بهره کافی ولازم راببریم.
رساـ باسپاس ازاین که دراین گفتگو شرکت کردید.
